Na vele jaren de Noord Europese wateren te hebben doorkruist, van Scandinavië, Engeland België en Frankrijk zijn we dit voorjaar met ons jacht Passion naar Spanje gevaren. Het leek mij interessant om een beschrijving te maken over onze ervaring met de verschillen in routeplanning en navigatie die van toepassing zijn op reis van Nederland naar de Middellandse Zee.

Verschillen in vaarwater
Waarmee je in Noord Europa vooral rekening moet houden is uiteraard het weer en de getijden om in ieder geval je dagtochten wat efficiënt te maken. Op de Middellandse Zee geldt net weer een andere dimensie.
De Noordzee kan een stompige zee zijn met vrij korte golven en in de golf van Biskaye heb je te maken met een lange deining. Als je er eenmaal aan gewend bent is het niet altijd onaangenaam, maar waar je wel degelijk met de hoogte en de golfafstand rekening moet houden. Een 3-5 meter swell (deining) is geen uitzondering maar is vaak goed te doen, als er maar voldoende wind uit de juiste richting bij staat.

In bijna alle gevallen, behalve bij de oversteek van de Golf van Biskaye, is er een veilige haven op redelijke afstand (20-50 mijl) waar je naar toe kan als het weer te slecht wordt.
Ik ga ervan uit dat de meeste mensen die een dergelijke tocht willen maken voldoende ervaring op zee hebben en de Noordzee en het Kanaal met verschillende weertypes meerdere keren hebben overgestoken.

Als je eenmaal door het kanaal heen bent en de golf van Biskaye over gaat steken is het uiteraard een zaak van juiste planning met de voorbijkomende weersystemen.
Uit het kanaal komende zijn eigenlijk de passage bij de kanaal eilanden en wat verderop bij Ile de Quessant de eerste uitdagingen. Er staat een flinke stroom en een daarmee gepaard gaande zee bij beiden. Zorg dat je op het juiste moment met stroom mee en liefst wind mee de passages doet. Wij hebben de kanaaleilanden overgeslagen en zijn rechtstreeks vanuit Wight naar Camaret sur Mer gevaren. ’s Nachts hebben we geruime tijd de rem erop gehad, ofwel flink gereefd, om snelheid terug te nemen om ’s morgens precies met tij mee het Chenal du Four, de binnendoor passage bij Brest, te kunnen doen.

Wij hebben vanuit Camaret sur Mer (bij Brest) in één keer de oversteek gemaakt naar Viviero noordwest Spanje (324 zm, 42 uur). Ondanks een goede weersverwachting, wind tot 20 knopen meeste tijd halve wind, zijn we in de tweede nacht toch onaangenaam verrast door zeker een windkracht 7 (vandaar de hoge gemiddelde snelheid).
Ook bij het ronden van de noordwest kaap van het Spaanse vasteland tussen Viviero en La Coruna, dachten wij op basis van de weersverwachting een prachtig spinnakerrak te hebben met 20 knopen wind, maar dat werd een tocht met ruim 40 knopen wind, net even anders dus. Beter is om voortdurend voorbereid te zijn op wat slechter weer.

Navigatie
De Spaanse Ria’s zijn qua navigatie niet heel moeilijk maar wel heel mooi te varen. Het is daar ook prima ankeren overigens. Wij hebben dat niet gedaan met name ook omdat de Marina’s goed betaalbaar waren in het voorseizoen.

Bij de Portugese kust van noord naar zuid heb je bijna altijd te maken met de Portugese Noord, een stevige NW wind die vanaf het voorjaar waait. In de ochtend is het een zachte landwind. Rond 13 uur ’s middags is de wind om naar het NW en blaas je met 20-30 knopen naar het zuiden toe. In de avond gaat de wind meestal weer liggen.

Het blijft overigens flink oppassen bij het ronden van alle kapen als Finisterre en vele anderen die je daarna tegenkomt. Bij Cabo da Roca vlak voor Lissabon liepen we met zo’n 24 knopen ruime wind naar het zuiden. Wij namen de kaap te krap en kregen onder aan de kaap 42 knopen wind met bijbehorende golven voor onze kiezen. Meestal staat er bij de kapen 2-3 Bft meer wind. Dat was geen pretje. Als we de moeite hadden genomen om de kaap ruim te ronden door ongeveer 3 mijl afstand tehouden, was het een stuk comfortabeler geweest, echt een leermomentje.
Een andere ervaring is de ongelofelijk hoeveelheid vispotten die de Portugezen in het water hebben uitgezet tot soms wel 100 meter diepte. Het is een kwestie van continue uitkijken dat je niet in een zo’n lijn verstrikt raakt. In het donker langs de kust varen op dieptes minder dan 100 meter is bijna vragen om een aanvaring met een vissersvlag met bijbehorende lijn.

De hele kust langs Portugal is navigatie technisch niet ingewikkeld, soms heel mooi en soms wat minder. Het is aan te raden om steden als Porto en Lissabon aan te doen. Ik zal een apart overzicht maken van de havens en bijbehorende tarieven. Alle haven informatie over de stadjes zelf is het beste na te lezen in onze meer dan 50 blogs over deze trip.

Eenmaal aangekomen bij de Algarve, eigenlijk direct na het ronden van Cabo de Sao Vincente blijft er van het Oceaan zeilen niets meer over, de deining is weg de temperatuur schiet omhoog en je komt in een andere wereld.
Overigens heb je op de oceaan, dus ook in de Algarve nog wel te maken met iets van 1,5-2 meter getijde. Rekening houden met de stroming heeft weinig zin, maar bij een aantal havens is het niet mogelijk om ze met laag water aan te lopen. Wij hebben 2,5 meter diepgang en zaten bij Lagos vast in het invaart kanaal naar de haven, niet zo heel fijn. We wilden de rivier Rio Guardiana, de grensrivier tussen Portugal en Spanje inlopen. Met de harde wind en ongunstig tij was dat veel te ondiep en ronduit gevaarlijk geweest. Dat hebben we dan ook niet gedaan.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

 

Weersverandering en plannen
Een andere ervaring was de snelheid waarmee het weer kan veranderen. Waar je in Noord Europa vaak een geleidelijk toenemende wind hebt kan het op de oceaan in een paar minuten van windkracht 2 naar hard gaan. Wij hebben een aantal keren meegemaakt dat van niets in eenmaal 20-25 knopen wind komt. Je ziet de zee ineens veranderen en in no-time is de wind bij je.
Wees dus altijd voorbereid dat dit kan gebeuren. Luiken sluiten en alles stormvast! Eenmaal zelfs op een kort tripje van 21 mijl van Chipiona naar Cadiz, waren we rustig met 8 knopen wind aan het zeilen samen met de Hedda 3, een ander Nederlands jacht. Marjon zat in de kuip haar blog op de PC bij te werken. De Hedda was een halve mijl voor ons, riep ons op dat het “ineens” hard ging waaien en in een paar minuten ging het naar 30 en even later zelfs naar 43 knopen wind. De “Levante” een harde oostenwind had tegen de verwachting ineens een baan gekozen die iets noordelijker lag. Wij zaten er in één keer middenin, het aanmeren in Cadiz met 43 knopen wind was geen gemakkelijke opgave kan ik je vertellen.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

De kust van de Algarve en de Costa de la Luz langsvaren is mooi en aangenaam. Weinig deining, goede temperatuur en vaak een goede zeilbare wind, enkele uitzondering daargelaten. Veel Spaanse gemeente havens (Puerto Deportivo’s) zijn redelijk betaalbaar en vaak erg leeg, als het voor 30% vol is vonden wij het al druk….

Ook hebben wij voor het eerst deze reis geankerd bij Faro/Olhaio zelfs met 30 knopen wind, maar er waren ook goede ankerplekken bij Portemaio en een aantal Portugese havens daarvoor. Wij hebben meestal gekozen om een haven in te gaan, waarschijnlijk gedreven door het matige vertrouwen in ons anker gewoon door te weinig ervaring met ankeren. Inmiddels hebben we daar zoveel ervaring mee dat we steeds vaker voor anker zullen gaan.

Het volgende planning moment komt al gauw opdoemen, dat is de straat van Gibraltar.
Bij Tarifa, in het midden van de straat van Gibraltar stormt het 300 dagen per jaar. In de straat van Gibraltar staat een permanente stroom van west naar oost de Middelandse zee in, vanwege de verdamping van het Middellandse zeewater.
De wind is dus hard uit het westen (Poniente) of hard uit het oosten (Levante), meer smaken zijn er eigenlijk niet. De momenten tussen twee systemen in wanneer er net even weinig wind staat, dat zijn de momenten dat je door het kanaal van Gibraltar moet varen. Met wind tegen stroom is het een gevaarlijk vaarwater daarom raad ik je af het uit te proberen. Vanuit het Spaanse Barbate is het 38 NM naar La Linea/Gibraltar. Het is dus een kwestie van je reis zo te plannen dat je in Barbate ligt vlak voor een periode van wisseling van een weersysteem en dat moment pakt voor de overtocht. Wij hebben in de dagen ervoor rustig een Levante storm over ons heen laten komen en het juiste moment afgewacht. Er waren overigens geen problemen bij deze tocht naar Gibraltar, het was rustig en we hebben tijdens deze mooie tocht wat dolfijnen ook nog een walvis gespot.

De Spaanse Costa del Sol is een vrij probleemloos vaarwater, vaak weinig wind maar wel plotseling opkomende mist. In tegenstelling tot wat wij in Noord Europa gewend zijn dat iedereen AIS heeft, is dat hier niet het geval. De meeste boten hebben geen AIS en zijn dus in de mist lastig te zien. Het wordt helemaal een uitdaging met de “viskano’s” die zich tot mijlen uit de kust op het water begeven, Ze zijn onzichtbaar op de radar en met het blote oog ook slecht te zien in de mist.

Ondertussen krijgen we meer ervaring met het varen op de Middellandse zee, het is wezenlijk anders dan de Noordzee of de Atlantische Oceaan. Er is nog wel iets getijverschil, zeker het eerste stuk bij de Costa del Sol, maar dat is slechts 30-50 cm, niet heel spannend.
Het is naar onze eigen ervaring heel goed zeilen op de Middellandse Zee. Vaak is het licht weer met tussen de 8-12 knopen wind. Dat je alleen op de motor kan varen is onzin, waarschijnlijk van toepassing op de charters vaak met een matige set zeilen. Als je een beetje kan plannen dan is het daar prima te zeilen. Hoe verder je oostwaarts komt hoe meer je rekening moet gaan houden met de typische weersystemen die hier gelden, ik heb het hier nog steeds over het westelijk deel van de Middellandse Zee. Onze ervaring gaat op dit moment tot het rondzeilen van de Balearen.

Weersystemen
Het is een denkfout te veronderstellen dat het een grote binnenzee is. Een nieuwe dimensie is dat hier eigenlijk een paar weersystemen actief zijn die je trip bepalen. Zolang je langs de kust vaart is er eigenlijk geen grote uitdaging, de wind is bij de kust meestal gematigd. Eenmaal verder op zee heb je te maken met twee systemen die hier bijna met de regelmaat van de klok de dienst uitmaken. De vuistregel die hier geldt is 9 dagen rustig en dan weer een storm. De Franse Mistral /Spaanse Tramontana Noorden wind loopt door in de Levante helemaal in het zuiden. Een vaak erg harde NO-O wind die in zeer korte tijd makkelijk kan aansterken tot een windkracht 9-10. Het alternatief is de Sirocco uit het zuiden die ook haar partijtje mee kan blazen. Gelukkig zijn er goede meteo sites die een behoorlijke verwachting tot zo’n twee weken vooruit geven, maar toch is het weer minder goed te voorspellen als in het noorden van Europa. Vooral op de Balearen en met name het meest oostelijke eiland, Menorca is het verstandig je trip hier zorgvuldig op te plannen. De wind en niet in de laatste plaats de swell maken ankerbaaien van comfortabel in korte tijd onmogelijk om te liggen.

 

Havengelden
Een inmiddels bekend gegeven is dat de havengelden op de Balearen niet mis zijn. Normaal in het hoogseizoen ( juli/augustus) is €100-200 per nacht meer regel dan uitzondering en in de baai van Palma kwamen wij zelfs €260 euro per nacht ex water en elektra tegen (voor ons jacht 14,30 m). Ofwel, de meeste zeilers met eigen boten gaan dus niet snel een haven in. Een gunstige uitzondering daarop vormen de gemeentehavens van PortsIB, €56 per nacht, met een verschrikkelijk omslachtig online reservering systeem in het Spaans. Zonder reservering, minimaal een dag vooruit maar vaak al dagen vooruit in het hoogseizoen, is er geen plek. En helaas zijn een behoorlijk deel van de PortsIB havens beperkt tot scheepslengte van 12 meter of hebben diepgang beperkingen.
Dan zijn er ook nog de moorings van Posidonia. Wij vonden €50 aan een mooring belachelijk duur. Het eigen anker kost niets en is misschien wel meer betrouwbaar dan een mooring waarvan je niet weet wat onder water zit. Zij hebben overigens ook een omslachtig boeking systeem. Het valt wel op dat veel huurboten graag gebruik maken van de dure havens en de moorings.

Spaanse registratienummers
Het is handig te weten dat in Spanje alle boten verplicht een registratie nummer voor op de boeg hebben staan. Nummers beginnende met 7a zijn privé jachten en nummers beginnende met 6a zijn charter jachten, ze zijn dus makkelijk te herkennen. Bij het afmeren van een charter jacht naast je boot is het verstandig even extra op te letten om schade te voorkomen.

Real Club Nautico
Overigens door heel Spanje heb je in bijna elke havenplaats een Real Club Nautico. Zij hebben vaak wat extra’s te bieden als een zwembad of een restaurant. De meeste Club Nauticos publiceren hun tarieven niet op hun website in tegenstelling tot de privé en gemeentehavens. Dus check goed van tevoren wat de kosten zijn. Ruim vooruit reserveren is zeker in juli en augustus erg verstandig, vol-is-vol.

Afmeren met landvasten en mooringlijn van de haven
Verderop ga ik nog even in op de swell, maar het is zeer aan te raden om in de havens rubber dempers om je landvasten te hebben (er zijn maar twee nodig omdat je met de spiegel aan de kade ligt en met de boeg aan een mooring lijn). Onze boot blijft overwinteren in Spanje en wij hebben inmiddels ook RVS veren aangeschaft voor de landvasten. Door de swell kunnen er enorme krachten op de lijnen komen waardoor de kikkers uit het dek gerukt kunnen worden. Gelukkig is het het grootste deel van de tijd rustig weer.

Tips voor het ankeren
De meeste boten gaan bij de Balearen dus gewoon in één van de vele Cala’s (baai) voor anker en dat is ook eigenlijk het mooiste wat er is. Prachtig kristalhelder azuurblauw zwembadwater van 28 graden, wat wil je nog meer.

Om goed voor anker te gaan en vooral om rustig te kunnen slapen zijn een aantal factoren van belang:
• Het anker moet goed houden, onze ervaring is inmiddels dat ankeren in zand eigenlijk probleemloos is als je het anker maar de tijd geeft om in te graven en voldoende ketting geven. Niet te fanatiek in de achteruit bij het uitlopen van de ketting, anders sleept het anker over het zand heen. Let op dat je in zand (goed te zien azuurblauw water) en niet in het zeegras (Posidonia) ankert. Afgezien van het feit dat het anker niet houdt in Posidonia, kan je een boete krijgen van €3000 voor het aanraken van je anker of met de ankerketting! van het zeegras. En ze controleren streng, althans tussen 10 uur ’s ochtends en ’s avonds een uur of acht! Wij hebben eenmaal een stevige reprimande gehad voor onze ankerketting in het gras terwijl het anker wel keurig in het zand lag.

• Het is handig om rekening te houden met de swell. Eerder in dit stuk heb ik verteld over de weersystemen, de harde winden brengen een stevige swell voort tot soms wel 4-5 meter hoog, die zich heel ver over de Middellandse Zee kan voortbewegen.
De wind draait doorgaans ’s avonds van een zeewind naar een landwind en valt meestal in de nacht geheel weg. Als er dan swell staat wordt het bijzonder onaangenaam slapen in een rollende boot die dwars op de deining komt te liggen. Onze leerschool is goed te kijken naar enerzijds de windrichting, kies een plek aan de lijzijde van het eiland en anderzijds naar de (te verwachten) swell. Allemaal te vinden op internet. Met deze twee factoren rekening houdend is het prima om te ankeren bij de Balearen. Wij hebben dat ook heel veel gedaan.

• Kijk vooral in je reisplanning naar de wind en swell verwachting voor de komende dagen. Als het slecht wordt kan je vroegtijdig een haven boeken om toch rustig en veilig te liggen. Anders dan in Nederland is vol-is-vol hier van toepassing, de flexibiliteit is heel beperkt in de jachthavens, ze verdienen het blijkbaar erg makkelijk hier. Door een omslachtig systeem met ligplaatsen in prive eigendom hebben havens vaak heel beperkte passanten capaciteit, terwijl de haven niet vol lijkt te zijn. En als je op het laatste moment wat wilt, dan ben je aan de beurt voor de hoofdprijs. Het goede nieuws is dat er heel veel charterboten zijn op de Balearen die niet allemaal zo goed op de weersystemen letten en pas veel later plannen als mensen met eigen schepen, dus als je op tijd bent maak je een goede kans op een veilige “betaalbare” havenplek.

Zelfvoorzienend zijn is makkelijker
Een ongemak van het ankeren is natuurlijk dat je geen water kunt tanken en je accu’s niet aan de walstroom kan laden. Wij hebben een watermaker, zonnecellen en generator aan boord, dat maakt het leven makkelijker. Kennissen van ons hebben geen watermaker en moesten plannen om in een haven een uurtje binnen te mogen kunnen lopen op afspraak om tegen betaling water te kunnen tanken. Dat kan, maar kost tijd zelfs een hele dag, daardoor misten ze net een opportunity met de juiste wind een oversteek te kunnen maken naar Mallorca waardoor ze dagen achterop raakten. Het schijnt zelfs zo te zijn dat je bij Formentera soms tot twee dagen wachttijd hebt om water te tanken.
Van andere zeilers hoorden we van hun systeem vijf dagen ankeren en dan één nacht in een haven om water te tanken en accu’s te laden, ook een goed systeem lijkt mij.

Weerinformatie
Er zijn veel bronnen voor weerinformatie, wij vonden een aantal erg goed en behoorlijk accuraat. Ze staan op willekeurige volgorde:

Europa:
coastal%20areas-from-porto-to-figueira-da-foz-5607-0.php

https://www.windy.com/41.149/-8.611?2017-06-13-09,39.828,-9.044,8,m:eNJafUN,d:tg

Portugal IPMA:
https://www.ipma.pt/en/maritima/boletins/

Metoffice UK:
http://www.metoffice.gov.uk/public/weather/marine-printable/extended-outlook.html
http://www.metoffice.gov.uk/public/weather/marine-printable/shipping-forecast.html

Duitsland:
http://www.wetterzentrale.de/de/topkarten.php?map=1&model=gfs&var=9&time=3&run=12&lid=OP&h=0&tr=3

Frankrijk:
kust: http://www.meteofrance.com/previsions-meteo-marine/cotes

Noord Spanje:
https://en.eltiempo.es
grib files noord spanje:https://en.eltiempo.es/finisterre

Balearen:
http://www.aemet.es/es/elhttp://www.aemet.es/es/eltiempo/prediccion/maritima?opc1=0&opc3=0&area=and1tiempo/prediccion/maritima?opc1=0&opc2=martot&opc3=1&area=bal1:

Oost spanje balearen:
https://en.eltiempo.es/cabrera/olas.html

Spanje heeft een handige iphone app: Eltiempo.es